آموزش الکترونیک چیست ؟
یکی از رایج ترین عباراتی که اخیرا شاهد رواج گسترده آن در حوزه آموزش و پرورش هستیم عبارت آموزش الکترونیک است . براستی آموزش الکترونیک چیست ؟
هرنوع یادگیری، آموزش یا پرورش را، که با استفاده از فناوریهای رایانهای شناخته شده بهخصوص فناوریهای مبتنی بر شبکهی اینترنت ارائه میگردد، آموزش الکترونیکی گفته میشود ( فالون و براون ، 2003، ترجمه ی باقری و حسین کوچک، 1383 ).
یادگیری الکترونیکی ( E- learning ) استفاده از فناوریهای وب و اینترنت برای آفرینش تجارب آموزشی (هورتون، ترجمه خسرو مهدی پور عطایی، 1384)
انواع آموزش الکترونیکی
روشهای آموزش الکترونیکی را میتوان بر اساس میزان تفاوت آنها با استراتژیهای سنتی آموزش دستهبندی کرد. معمولاً آموزشهای الکترونیکی، در کنار روشهایی نظیر آموزش توسط یک استاندارد راهنما، مطالعهی فردی، استفاده از کتابها و ویدئو و ...، بهعنوان بخشهای یک سیستم جامع آموزش مطرحاند. بهرهگیری از مجموعهی این روش ها زمانی اتفاق میافتد که سازمان در حال حرکت از سیستم آموزش سنتی به آموزش الکترونیکی باشد. نتایج بررسیها نشان میدهد که اتخاذ چنین رویکردی بهترین راه حل برای برآورده ساختن نیازهای آموزشی سازمان است. این روش رویکرد آموزش ترکیبی نامیده می شود( فالون و براون، به نقل از باقری و حسین کوچک، 1383 ).
آموزش الکترونیکی را میتوان به دو دستهی عمدهی همزمان و غیرهمزمان تقسیم بندی کرد.
- آموزش الکترونیکی همزمان : از مدلی آموزشی استفاده میکند که در آن یک کلاس درس، دوره، سخنرانی یا جلساتی با استفاده از اینترنت برگزار میشوند. این نوع از آموزش به این دلیل همزمان نامیده میشود که در آن باید تمام شرکت کنندگان به طور همزمان حاضر باشند.
- آموزش الکترونیکی غیرهمزمان نسخهی تحت شبکه آموزشهای مبتنی بر رایانه است که عمدتاً از طریق لوح فشرده یا شبکه محلی سازمان ارائه می شوند. عموماً محتوای آموزشی از یک ِسرور تحت شبکه ارائه و در هنگام صدور تقاضا به رایانهی یادگیرنده ارسال میشود( همان منبع ).
ابزار الکترونیکی تألیف محتوا در یادگیری الکترونیکی
سیستم مدیریت محتوای یادگیری( LCMS )
« ICD » سیستم محتوای یادگیری را به صورت سیستمی تعریف میکند که برای تولید، ذخیره کردن، ساخت و تحویل محتوای یادگیری الکترونیکی فردی به شکل « اشیای یادگیری » بهکار رفته است( برنان، فنک و اندرسون، 2001 ) .
از نظر « ICD » ابزار السیاماسها (LCMS ) را در جهت تسهیل ارتباطات برای کلیهی مخاطبین از طریق تجارب یادگیری مؤثر میتوان بهکار برد. نقاط قوت این ابزار به شرح زیر میباشد ( همان منبع).
1- یادگیری در زمینهی خاص: السیاماس(LCMS ) اشیای یادگیری را انتخاب میکند و آنها را دریک سری قرار میدهد که بهوسیلهی پرسشنامه، نقش شغلی ، تجربه قبلی و پیشآزمون یادگیرنده تعیین شده است. محتوای نمایش داده شده به یادگیرنده نیازهای فردی و اهداف سازمان را بازتاب میدهد و این اطمینان ایجاد میگردد که یادگیرنده وقت خود را برای یادگیری اطلاعات و مهارتهایی میگذارد که به آنها نیاز دارد. یادگیرنده می تواند با انتخاب شیئ یادگیری یا یک سری اشیای یادگیری به مطلب یا مهارتهایی که در حقیت نیاز به دانش آنها دارد، دست یابد و از بسیاری مطالب که به صورت خطی ارائه میشود و یادگیرنده هماکنون آنها را میداند، عبور نماید.
2- کاربرد برای آموزش مخاطبین متفاوت: یادگیری براین اساس شامل مخازن اشیای یادگیری است که این امکان را ایجاد مینماید تا اشیای خاص قابلیت کاربرد برای مخاطبین مختلف را داشته باشد. این کاربرد از طریق توسعهی اشیای یادگیری و به اشتراک گذاردن آن مطابق با نیازهای یادگیرندگان مختلف صورت میگیرد.
3- مقاوم کردن محتوای الکترونیکی برای مقاصد آینده: یک سیستم مدیریت محتوای یادگیری می تواند بهطور کارآمد محتوای یادگیری را برای انتشار آینده، توسعه و مدیریت کند. طراحان آموزشی و مؤلفان محتوای الکترونیکی بهجای تولید یک درس جدید از ابتدای آن، بسیاری از اشیای یادگیری مشابه را بهکار میبرند و اشیای یادگیری نامربوط را حذف و اشیای یادگیری جدید را که به آن نیاز دارند جایگزین اشیای نامربوط میکنند و محتواهایی که نیاز به بههنگام کردن دارند را بههنگام مینمایند( همان منبع).
مؤلفه های السیاماس (LCMS ) عبارتاند از :
• تألیف/ نشر محتوا؛
• قابلیت کسب و وارد کردن داراییهای به شدت توسعه یافته؛
• دارا بودن یک مخزن یادگیری مرکزی ( مجموعه سؤال، کتابخانهی مستندات مشترک )؛
• توسعه بخشی؛
• تعیین نوع و سابقه؛
• پشتیبانی فرادادهها / طبقهبندی؛
• پشتیبانی برای نشر شبکه، لوح فشرده، مطالب چاپی، شرایط ارائهی مطالب به یادگیری الکترونیکی؛
• پشتیبانی استاندارد؛
• مدیریت فرایند توسعه؛
• رابط کاربر پویا( دینامیک)؛
• ابزار امور اجرایی یادگیرنده( ویکیپدیا، 2008).
بهطور اجمالی السیاماس (LCMS ) ابزاری برای تألیف و کاربرد مجدّد یا تعین هدف مجدّد محتوا ( اشیای یادگیری تغییر یافته ) MLO و فضای مجازی برای تعامل یادگیرنده ( مانند مراکز گفتوگو و اتاقهای چت ) فراهم میکند.
مسائلی که السیاماس (LCMS ) قادر به حلّ آن است، عبارتاند از:
• مدیریت مرکزی محتوای یادگیری یک سازمان برای پژوهش و بازیافت کارآمد؛
• افزایش تولید حول محورهای زمان توسعهی سریع و متراکم؛
• افزایش تولید مدل ساخت، نگهداشت و انتشار/ تحویل محتوای یادگیری؛
• کاهش زمان کارآموزی و توسعهی یادگیری با محتوای خصوصی( همان منبع).
لازم به ذکر است که سیستمهای مدیریت محتوای یادگیری السیاماس (LCMS ) با سیستمهای مدیریت یادگیری ( LMS ) به صورت مکمل عمل می نمایند. اطلاعات از این دو سیستم مبادله میشود، سرانجام نتیجه آن تجربه یادگیری غنیتر برای کاربرد جامعتر برای مسئولان یادگیری است. الاماس(LMS ) میتواند جوامع کاربر را مدیریت کند و راهاندازی اشیای مناسب، ذخیره و مدیریت شده به وسیله السیاماس (LCMS ) را برای هریک امکان پذیر کند(.برنان، فنک و اندرسون، 2001).
لطفا بخوانید
با سلام. کتاب آموزش تعاملی هوشمند در دو جلد توسط انشارات رویش جوانه های فردا منتشر شده است. این کتاب بر خلاف تصور که مطالب تکراری هوشمند سازی مدارس با استفاده بورد مسخره هوشمند نیست. بلکه عمیقا به مباحث هوش مصنوعی در آموزش پرداخته است. این انتشارات کتاب هایی در مورد LMS نیز به چاپ رسانده است که به همه تکنولوژیست های واقعی توصیه می کنم.
http://shop.royesh.net/
یکی از مواردی که اخیرا بسیار مورد توجه دست اندرکاران امر آموزش و پرورش در کشورمان قرار گرفته ، روی آوردن به استفاده از فناوری آموزشی وبلاگ و وبلاگ نویسی با هدف اطلاع رسانی در امر آموزش و پرورش است . بی شک استفاده از فناوری های روز از جمله وبلاگ ها در آموزش بسیار مفید و ارزشمند خواهد بود . لذا با هدف اطلاع رسانی به همه خوانندگان عزیز این وبلاگ ، مطالبی را پیرامون مزایای استفاده از وبلاگ در آموزش بر روی وبلاگ تگنولوژی آموزشی ارائه داده ام .
بر طبق نظرفنریت و بروکیتس(2005) وبلاگها می توانند:
تفکر تحلیلی و انتقادی را ارتقاء دهند
ارتقاء دهنده خلاقیت ، تفکر شهودی و تفکر مشارکتی باشند
تفکر قیاسی را افزایش دهند
رسانه ای قوی برای افزایش دسترسی و قرار گرفتن در معرض اطلاعات با کیفیت باشند
و ترکیبی از بهترین تفکرات فردی و تعاملات اجتماعی را موجب شوند (آکای،ارشلان ،2010)
در کل به کار گیری وبلاگ ها برای آموزش به دلایل زیر توصیه می گردد:
استفاده از آن برای کاربران با مهارت کم رایانه ای راحت است. در هر زمان و مکانی فقط با اتصال به اینترنت به آسانی در دسترس قرار می گیرد. قابلیت به روز رسانی سریع دارد. محدودیت زمانی برای کاربران ندارد. قابلیت سازماندهی محتوا بر اساس موضوع یا زمان را دارد. مهارت نوشتن یادگیرندگان را افزایش می دهد. کاربر وبلاگ حق مالکیت دارد. یادگیرندگان را به مشارکت و بحث کلاسی تشویق می کند. فضایی برای بیان دیدگاه های دانش آموزان خجالتی که در کلاس نظرات را بیان نمی کنند ایجاد می کند یادگیرنده با افراد و متخصصان خارج از کلاس که با موضوع در ارتباطند، ارتباط برقرار می کند. موجب اطلاع یادگیرندگان از پیشرفت و فعالیت یکدیگر می شود (سایت دانشنامه تکنولوژی آموزشی ،2010). شاید برا خودتون پیش اومده که با خوندن وبلاگ های دوستان دیگه فعالیت های اوناها رو دیدید و خودتون هم برا حرکت انگیزه گرفته اید. در کل تحقیقات صورت گرفته مزایا ی استفاده از وبلاگ برای آموزش و یادگیری را نشان می دهند.با این وجود با همه امکاناتی که وبلاگ ها و دیگر ابزارهای جدید برای یادگیری و آموزش به وجود آورده اند باید به صورت اصولی و صحیح مدیریت شوند تا با بسیاری از چالش های فناوری های جدید درگیر نشویم . «باید با دنیای مجازی که خواه یا ناخواه بخشی از زندگی همه ما را تشکیل می دهد به صورت صحیح برخورد کنیم و هدایت گر آن باشیم پیش از آنکه جهت دهنده دنیای ما شود». منابع: مهدوی نسب، یوسف.(1390)، بررسی تاثیر استفاده از وبلاگ بر یادگیری مشارکتی دانشجویان دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی،پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی: دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی Ahmet Akçay , Akif Arslan (2010) The using of blogs in Turkish education ,WCES Enclopedia of Educational Technology, Retrieved (2010). http://www.etc.edu.cn/eet/eet/
تکنولوژی آموزشی در واقع مهندسی آموزش و پزشکی (درمان) یادگیری است . بر این اساس رویکرد اصلی در این حوزه متوجه شناخت نقائص یادگیری و تجویز داروی مناسب برای آن در قالب طراحی پیام های آموزشی است . لذا یکی از مهم ترین عناصر و ابزاری که یک تکنولوژیست آموزشی تجویز میکند طراحی آموزشی است . طراحی آموزشی حلقه ی مفقوده ی بسیاری از آموزش های ما می باشد . به امید توجه هر چه بیشتر به مقوله ی طراحی آموزشی .
علل پیدایش اختلالات یادگیری
1- فقدان انگیزش کافی
2- فقدان توجه ودقت لازم
3- دقت بیش از اندازه به جزیی از کل
4- فقدان هماهنگی لازم در حرکات
ویژگی های دانش آموزان دارای اختلال یادگیری در خواندن
1- تمایل به خواندن ندارد.
2- دامنه توجه شان کوتاه است .
3- در تمرکز مشکل دارند.
4-معمولا در مدرسه افت تحصیلی دارند .
5- احساس ناامیدی بی لیاقی وکم جراتی می کنند.
6- کلمه به کلمه می خوانند.
7- وقتی مطلبی را آهسته می خوانند لب هایشان را تکان می دهندیا در ذهنشان لغات را می خوانند.
الهه کاوه ئی آموزگار پایه پنجم
آموزگارپایه دوم فهامی
یادگیری از طریق همیاری (Cooperative Learning)
پژوهشگران اظهار داشته اند که یادگیری یک فرایند اجتماعی است و فعالیت های یادگیری برای رسیدن به مرحله ی تولید دانش و اطلاعات حیاتی است. در سال های اخیر بسیاری از معلمان فواید و اثرگذاری های راهبردهای یادگیری را از طریق همیاری دریافته اند. یادگیری از طریق همیاری یک قالب یا چهارچوب آموزشی است که در آن گروه های دانش آموزی ناهمگن از سوی معلم شکل داده می شوند و به فعالیت می پردازند.
هدف: هدف نهایی از کاربست الگوی تدریس یادگیری از طریق همیاری دستیابی به فعالیت های عالی ذهنی است. در واقع با وجود تفاوت های موجود در روش اجرای الگو، پنج عنصر در استفاده از الگوی یادگیری از طریق همیاری بسیار اساسی به نظر می آید:
همبستگی مثبت، مسئولیت فردی، تعامل چهره به چهره، مهارت های اجتماعی و پردازش گروهی. این عناصر معلم را از سخنرانی صرف و دانش آموز را از تکرار بی مورد آموخته هایش رها می سازد. افزون بر این، یاگیری از طریق همیاری فرصت هایی را پدید می آورد که یادگیرندگان بتوانند در موقعیت هایی چون کارگروهی، ارتباطات، ایجاد هماهنگی اثرگذار و تقسیم کار موفق شوند. بنابراین، مشاهده می شود که دانش آموز در گروه های یادگیری از طریق همیاری باید بیش از یادگیری در قالب الگوهای دیگر به فعالیت بپردازند.
امروزه، متخصصان آموزش و پرورش الگوهای گوناگونی را برای همیاری به کار می برند ولی مراحل اساسی اجرای الگو به صورت زیر است.
مراحل اجرای الگو
1- ابتدا گروه ها شکل می گیرند. گروه های ناهمگن که دارای اطلاعات و توانایی های مختلف، گوناگون و متنوع هستند، مؤثرتر خواهند بود. در یادگیری از طریق همیاری، تفاوت افراد گروه باعث کارآمدشدن یادگیری می شود. توجه داشته باشید که یکی از هدف های یادگیری از طریق همیاری این است که دانش آموزان یادبگیرند با هر کسی کار کنند.
(اگر هدف تسلط در مهارت های خاصی باشد، می توان از گروه همگن استفاده کرد) پس از تشکیل گروه ها معلم به کمک دانش آموزان قوانینی را تدوین می کنند که بهتر است تعداد آنها محدود باشد (حدود 3 تا 5 قانون)
کلاس باید در مورد این قوانین توافق کند. این قوانین را می توان در تابلوی کلاس نصب کرد.
نمونه های این قوانین عبارتند از:
- گروه های مختلف نمی توانند با همدیگر صحبت کنند.
- همه عضوی از گروهند و در کارها همه باید شرکت کنند و سهیم شوند.
- اول سؤالات خود را از اعضای گروهتان بپرسید بعد از معلم سؤال کنید.
2- در این مرحله معلم حدود 15 دقیقه درباره ی هدف های مهم درس، انتظاراتی که از دانش آموزان در پایان جلسه وجود دارد و مطالب اصلی درس که نیاز به توضیح دارد صحبت می کند (اهداف را بهتر است به طور غیرمستقیم مثلا? از طریق پرسش، فعالیت و یا حتی عکس مطرح نمود)
3- در مرحله ی سوم به دانش آموزان فرصت داده می شود که در یک زمان مشخص روی مطالب و یا فعالیت هایی که در اختیار آنها گذاشته شده در گروه های خود تمرین و کار کنند. تنظیم و کنترل وقت در این مرحله لازم است و معلم با حضور در گروه های مختلف ضمن ارزشیابی غیر محسوس از کار گروه ها در صورت ضرورت راهنمایی های لازم را انجام می دهد.
4- در این مرحله نتایج کار گروه ها به نمایش گذاشته خواهد شد. برای نمایش کار گروه ها روش های مختلفی وجود دارد مثلا" می توان از مدیر هر گروه خواست تا در یک زمان مشخص و کوتاه نتایج کار گروه خود را ارائه دهد و سپس معلم یا سایر گروه ها می توانند پرسش هایی از وی یا سایر اعضای گروهش داشته باشند. روش دیگر این است که هر گروه نتایج کار خود را روی یک برگه یا مقوا به صورت نوشته، نمودار یا نقاشی به تصویر درآورده و این برگه ها روی تابلو یا دیوار کلاس نصب شده و در معرض دید و نقادی سایر گروه ها قرار گیرد
5- در آخرین مرحله که مرحله ی ارزشیابی است معلم کار گروه ها را مورد ارزشیابی قرار می دهد. در این مرحله معلم می تواند از چک لیست هایی که در اختیار دارد استفاده کند و اهداف دانشی، مهارتی و نگرشی را مورد نظر قرار دهد. همچنین برای ارزشیابی می توان از گروه ها کمک گرفت و با کمک گروه ها معیارهایی برای ارزشیابی تدوین نمود و براساس این معیارها حتی خود گروه ها می توانند به ارزشیابی از کار خود (خودارزشیابی) بپردازند.
چند املای آموزشی
1. املای دو نفره پای تابلو : بدین صورت که یک نفر دانش آموز به دانش آموزی دیگری املای پای تخته می گوید و او می نویسد اگر نویسنده کلمه ای را بلد نبود از همکلاسیهایش شکل درست کلمه را می پرسد. بعد جای این دو نفر عوض می شود و سرانجام همه کلاس دو نفر دو نفر پای تابلو می آیند.
2. املای پرده ای : به این شکل که متن املا توسط معلم یا دانش آموزان قوی پای تابلو نوشته می شود. بچه ها متن را با دقت می بینند و می خوانند آنگاه پرده ای روی نوشته ها کشیده می شود تا تابلو پاک می گردد و آن متن برای کلاس املا گفته می شود.
3. املا گفتن فرد برای خودش : بدین صورت که اول بچه ها متنی را بخوانند بعد هر کس جمله ای یا جملاتی از متن را روی تابلو می نویسد و می شیند بعد فرد دیگر همین کار را می کند تا آخر.
4. نوشتن املا در فضا : بچه ها کلمات را به جای نوشتن روی کاغذ با انگشتان و در فضا می نویسند.
5. متنی را که می خواهیم فردا املا بگوییم را روی تخته می نویسیم‚ بچه ها آن متن را در دفترشان بنویسند و شب بخوانند‚ معلم همان متن را برای کلاس املا بگوید.
6. املای یاران در یاد گیری : بدین صورت که هر فرد ابتدا مثلا سه کلمه سخت را در دفترش می نویسد سپس افراد هر نیمکت کلماتشان را برای هم می خوانند و هر کسی کلمات دو نفر دیگر را هم به کلماتش اضافه می کند و بالاخره املاهای همه افراد کلاس یکسان می گردد.
7. املای کامل کردنی : بدین صورت که معلم متن ناقصی را املا می گوید و کلمات ویژه ای را که ارزش املایی را داشته باشد را در متن جا می اندازد حالا بچه ها متن را با کلمات ویژه کاملش می نماییند.
8. چند حرف مثل ( ب ‚ م ‚ ا ‚ د ‚ ز ‚ ی ‚ روی تخته نوشته می شود تا بچه ها با این حروف چند کلمه مثل ( بادام ‚ بز ‚ داماد ‚ میز ‚ بم ‚ دزد و ... ) که می توانند بنویسند.
9. دانش آموزان با انگشت به کمر نفر جلویی املا بنویسند.
10. املا نویسی با حروفی که یک شکل دارند و چند صدا مانند حرف " و " یا حرف " ی " بدین صورت که بچه ها هر چند کلمه ای که می توانند بنویسند که در آن ها این حرف " و " صدای واو بدهد بعد کلماتی که صدای او بدهد مثل کاهو و نیز کلمات چای.زری.مرتضی.
11. معلم از کلماتی که اکثر شاگردان آن ها را غلط نوشته اند متنی تهیه کند و از آن متن املا بگویید.
12. از دانش آموزان خواسته کلماتی بنویسند که با ( پ ) شروع شوند مثل ( پوست ‚ پوتین ) و یا به ( ز ) ختم شوند مثل ( سبز ‚ از و ... )
13. روی نمک یا ماسه از طرف شاگردان املا نوشته شود.
14. تصاویری به یچه ها نشان داده شود تا بچه ها برای هر تصویر یک جمله بنویسند و جمله کسی پذیرفته می شد که از نظر املایی درست باشد.
15. کلماتی به بچه ها داده شود تا آن ها مرتبش کنند که معنی دار شود و املایش را صحیح بنویسند.
16. متنی را املا بگوییم و بچه ها به صورت گروهی مشورت کنند و بنویسند.
17. متنی را انلا می گوییم و بچه ها مجازنداگر املای کلمه را نمی دانند با مراجعه به کتاب شکل درست آن کلمه را بیابند.
18. کلمات مشکل متن املا را روی می نویسیم و شپش متنی را برای بچه ها املا می گوییم تا اگر شکل آن کلمات مشکل را نمی دانند به تابلو نگاه کنند و املای آن را بیابند.
19. یک متن کوتاه دو یا سه جملاه ای را روی تابلو می نویسیم و پاک می کنیم بچه ها آن جمله را در دفترشان بنویسند.
20. یکی از صفحات مجلات رشد یا کتاب داستان را در نظر بگیرند و دور کلمه های خوانده شده خط بکشند.
21. بچه در منزل برای اولیا خود املا بگویند و املای آنها را تصحیح نمایند.
22. معلم متنی را املا بگویدو در همین حین کلمات مشکل متن را روی تابلو بنویسد.
23. یکی از دانش آموزان املا را پای تابلو می نویسد و بقه در دفترشانمی نویسند.
24. یک کلمه را بگوییم و بچه ها هم خانواده آن کلمه را خودشان به عنوان املا بنویسند.
25. تصویری را به بچه ها نشان می دهیم تا انها جمله ای در مورد آن تصویر بنویسند.
26. هر گروه یا هر فرد متنی را برای املا تهیه کنند و به کلاس بیاورند و معلم یکی از آن متن ها را انتخاب کند و برای همه کلاس املا بگوید.
27. دانش آموزان کلمات مشکل متنی را که بناست برای آنها املا بگوییم انتخاب کرده و روی کارت بنویسید معلم از همین کلمات کارتها به بچه ها املا بگویید بعد شاگردان املای خود را از روی کارتهاییکه در اختیار دارند تصحیح نماییند.
28. از هر گروهی که می خواهیم دو یا سه کلمه پیدا کنند که صدای ( ص ‚ ث ‚ س ) داشته باشد بعد از این کلمه ها یک املای معلم ساخته می گیریم و بچه ها صدای مورد نظر را قرمز بنویسد.
29. در حین نوشتن املا بچه ها هر کلمه ای را بلد نبودند ننویسند بلکه دست بگیند و معلم آن کلمه را پای تابلو بنویسد.
30. کلمات در هم ریخته را مرتب کنند – جملات ناقص را کامل کنند – با حروف کلمه بسازند و با آن کلمه جمله بسازند.
سلام حضور همه شما که در هرکجای این کشور عزیز ودوست داشتنی تلاش می نمایید امروزتان مانند دیروزتان نباشد ،شما که باعلاقه زحمت می کشید.
لطفا" از وبلاگ های این شهرستان بازدید فرمایید ونظرات خوب خودرا برایمان بنوسید .از بذل عنایت شما سپاسگزاریم.
کافی است روی نام هریک از گروهای آموزشی کلیک نمایید